ඇසිරියානු අධිරාජ්‍යය බිහිවුණේ කි.පූ. දෙවැනි සහ පළමුවැනි සියවසේදී ටයිග‍්‍රීස් නදියේ ඉහළ (වත්මන් ඉරාකයට අයත්) කොටසේයි. ඒ කියන්නේ උතුරු මෙසපොටේමියාවේ. මෙම අධිරාජ්‍යයට ඇසිරියාව කියා නම ලැබුණේ එහි ප‍්‍රථම අගනුවර වූ ‘අශුර්’ නිසයි. උතුරින් ආමේනියාවටත් දකුණින් බැබිලෝනියාවටත් නැගෙනහිරින් සර්ගෝස් කඳුවැටියටත් බටහිරින් සිරියානු කාන්තාරයෙනුත් වටවෙලයි ඇසිරියාව පිහිටියේ. ටයිග‍්‍රීස් ගංගාවෙන් සහ එහි අතු ගංගාවලින් පෝෂණය වූ මෙම බිම් තීරු ගොවිතැනට සරු බිමක් වුණා.
සුලමුල හෙළිකල කීලාක්ෂර ලේඛණ
ඇසිරියාව ගැන තොරතුරු ඇතුළත් මූලාශ‍්‍ර හුඟක් තියෙනවා. ඒවා අතුරින් ප‍්‍රධාන තැනක් ගන්නේ ඇසිරියානු කීලාක්ෂර ලේඛනයි. මෙම ලේඛන විශාල සංඛ්‍යාවක් පුරාවිද්‍යාඥයින්ට හමුවෙලා තියෙනවා. ඒ නිසා ඇසිරියානුවන් ගැනත් ඇසිරියානු අධිරාජ්‍යය ගැනත් කරුණු කාරණා බොහොමයක් හෙළිවී තියෙනවා. ඇසිරියානු රාජ්‍යයේ ආරම්භයේ සිටම එහි රජවරු තමතමන්ගේ යුදමය කටයුතු, වෙළඳ ගනුදෙනු, රටවැසියන්ගේ විස්තර ආදී හැම තොරතුරක්ම කීලාක්ෂර යොදාගනිමින් ලේඛණ ගත කර තැබුවා. මුල සිටම ඇසිරියාව හා බැබිලෝනියාව අතර පැවති සම්බන්ධකම් පිළිබඳ ලියැවුණු ඉතිහාස ග‍්‍රන්ථයක් ද පුරාවිද්‍යා කැණීම්වලින් හමුවී තියෙනවා. රාජ්‍ය ලේඛණාගාරවලින් හමුවූ විස්තරවලින් ඇසිරියාවේ රාජ්‍ය පාලනය ගැන හොඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට හැකි වී තියෙනවා. මෙම ලේඛණ අතරිනුත් ඉතාමත් වැදගත් වන ලේඛන කිහිපයකුත් පුරාවිද්‍යාඥයින්ට හා ඉතිහාසඥයින්ට හමුවී තියෙනවා. ඒවා තමයි ප‍්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකාරවරුන්ගේ ලේඛණ.
‘අශුර්’ දෙවියන් ඇදහූ ඇසිරියානුවන්
කි‍්‍ර.පූ. 4 වැනි හා 5 වැනි සියවස්වලදී ඇසිරියාවට අයත් ප‍්‍රදේශය මධ්‍යධරණී මුහුද දක්වා පැතිර තිබුණා. ඊට පසුව එය බටහිර ආසියාවේ බිහිවූ සුමේරියානු අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වුණා. සෙමිටික්වරුන්ගේ සංක‍්‍රමණයෙන් ඇතිවූ ඇකැඩි රාජ්‍යයටද ඇසිරියාව අයත්ව තිබුණා. ඇකැඩි රජ පෙළපත බිහි කළ ජන වර්ගයාට සමාන ජනකොට්ඨාශයක් මෙම කාලයේදී ඇසිරියා ප‍්‍රදේශයට සංක‍්‍රමණය වුණා. මෙම ජනයා ‘අශුර්’ නම් දෙවියෙකු අදහන්න වුණා. ඒ නිසා ඔවුන් ඇසිරියානුවන් ලෙස හැඳින්වුණා.
අශුර්හි පාලන කටයුතු
සුමේරියානු සහ ඇකැඩි පාලන දුර්වල වීමත් සමඟ අශුර් ප‍්‍රදේශය පාලනය කළ රජවරු කිහිප දෙනෙකුගේ විස්තර පුරාවිද්‍යාඥයින්ට හමුවෙලා තියෙනවා. මෙම රජවරුන්ගේ ලේඛන අනුව ඔවුන්ට සර්ගෝස්, ඉලාම් කඳුවැටිවල සිට මධ්‍යධරණී මුහුද දක්වා විහිදුණු අධිරාජ්‍යයක් අයත් වුණා. මෙම රාජ වංශය පැවතුණේ කි‍්‍ර.පූ. 1700 දක්වා විතරයි.
හමුරාබි ඇසිරියාව අල්ලා ගැනීම
කි‍්‍ර.පූ. 1700 න් පස්සේ බැබිලෝනියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨ රජකු වූ හමුරාබි ඇසිරියාව ආක‍්‍රමණය කිරීමත් සමඟ ඇසිරියාව බැබිලෝනියාවේ කොටසක් බවට පත් වුණා. ඇසිරියාවේ අගනුවර බවට පත්වුණේ ‘නිනවේ’ නගරයයි.
ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂා කතා කරන අය පැමිණීම
කි‍්‍ර.පූ. 1600 වෙද්දී මුළු බටහිර ආසායිව වෙනස් වීම් ගණනකට ලක් වුණා. මීට ප‍්‍රධාන හේතුව වුණේ ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂාවන්ට හුරු භාෂාවක් කතා කරන අලූත් ජන කොට්ටාශවල සංක‍්‍රමණයයි. මේ අනුව බැබිලෝනියාවට කැසයිට්වරු ද ඇසිරියාවේ බටහිර ප‍්‍රදේශවලට හුරියන්යරු ද පැමිණියා. මෙය ඇසිරියාවට දුර්භාග්‍ය සමයක් වුනත් කැසයිට්වරුන් විසින් බැබිලෝනියාව නම් ඇසිරියානුවන්ට අස්වැසිල්ලක් වුණා. ඇසිරියාව සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් රාජ්‍යයක් බවට පත්වෙන්නේ බැබිලෝනියාවේ විනාශ වීමත් සමඟයි.
ආක‍්‍රමණවලට හමුවේ...
ඇසිරියාවට බටහිරින් හුරියන්යරුන්ගෙන් ආ තර්ජන මැඬලීමට මිසරය උදව් ලබා දුන්නා. කැසයිට්වරුගෙන් සිදුවන තර්ජන වැළැක්වීමට කි‍්‍ර.පූ. 1450 දී පමණ අශුර් බෙල් නිශේසු රජතුමා ඔවුන් සමඟ ගිවිසුමක් ඇති කර ගත්තා. ඒත් හුරියන්යරුන් ‘මිතන්නි’ රාජ්‍යයේ නැගීමත් සමඟ ඔවුන් ඇසිරියාව යටත් කර ගත්තා. මිතන්නි රාජ්‍යය බිඳ වැටුනේ මිතන්නි රාජ්‍යය හා හිටයිට්වරු අතරේ ඇතිවූ ගැටුම්වලින් පසුවයි. ඉන්පසු මෙම ප‍්‍රදේශයේ ආධිපත්‍ය සඳහා සටන් පැවතුණේ හිටයිට්වරු සහ ඇසිරියා රාජ්‍ය අතරේයි. තම දේශ සීමාවන් ආරක්ෂා කර ගැනීමට ඇසිරියා රාජ්‍යයට වෙර දැරීමට සිදුවූයේ මේ අතරේදීයි. මේ නිසා බැබිලෝනියාවට කැසයිට්වරුන් සහ හිටයිට්වරු සමඟ ගැටුම් ඇතිවිණි. මේ සටන්වලින් මුලින් ජය අත්වූයේ ඇසිරියාවටයි. ඇසිරියානු රජවරුන් වූ පළමු වැනි ෂල්මන්සර් (කි‍්‍ර.පූ. 1280 දී) හා පළමුවැනි තුකුල්ති නිනුර්තා (කි‍්‍ර.පූ. 1255 දී) හිටයිට්වරු පරාජය කළා. ඒත් මිසරයේ හැදිහත්වීම නිසා මෙම ප‍්‍රදේශ අල්ලා ගැනීම අසීරු කාර්යයක් වුණා.
පළමු තිග්ලත් පිලේසර් රජ්ජුරුවෝ
ඇසිරියාවට බටහිරින් හුරියන්යරුන්ගෙන් ආ තර්ජන මැඬලීමට මිසරය උදව් ලබා දුන්නා. කැසයිට්වරුගෙන් සිදුවන තර්ජන වැළැක්වීමට කි‍්‍ර.පූ. 1450 දී පමණ අශුර් බෙල් නිශේසු රජතුමා ඔවුන් සමඟ ගිවිසුමක් ඇති කර ගත්තා.
ඇසිරියාව යළි බලවත් වෙයි
ඇසිරියාව යළි බලවත් රාජ්‍යයන් බවට පත්වුණේ පළමු තිග්ලත් පිලේසර් රජුගේ කාලයේදීයි. ඒ කි‍්‍ර.පූ. 1115-1102 සමයේයි. මොහුගේ පාලන කටයුතු ගැන උතුරු සිරියාවත් ෆීනීෂියාවත් පැසසුමට ලක් වුණා. බැබිලෝනියාව ඔහුට යටත් විණි. ඔහුගේ මරණින් වසර ගණනක් යනතුරුම ඇසිරියාව සුළු රාජ්‍යයක් බවට පත් වුණා. කි‍්‍ර.පූ. 11 සහ 10 ශතවර්ෂ ඇසිරියාව හා බැබිලෝනියාව පරිහානියට ලක්විණි. ඊට හේතු වූයේ බටහිර ප‍්‍රදේශවල අලූත් රාජධානි කිහිපයක් බිහිවීමයි.
ඇසිරියාවෙන් මතුවූ දක්ෂ ආක‍්‍රමණිකයෝ
කි‍්‍ර.පූ. 10 වැනි සියවස අවසන් වෙද්දී ඇසිරියාව යළිත් වරක් ප‍්‍රබල රාජ්‍යයක් බවට පත් වුණා. මේ කාලයේදී ඇසිරියාවේ බලවට පත් රජවරු දක්ෂ ආක‍්‍රමණිකයෝ වුණා. දෙවැනි අදද්නිරරි (කි‍්‍ර.පූ. 911-891) සහ දෙවැනි තුකුල්ති නිනුර්තා (කි‍්‍ර.පූ. 890-884) රජවරු දියත් කළ මහා සංග‍්‍රමවලින් පසු ආර්මේනියාව සහ බැබිලෝනියාව යන ප‍්‍රදේශ අල්ලා ගත්තා. මේ නිසා ඔවුන්ගේ පසු බලයට ආ ආශුර්නසීර්පාල් (කි‍්‍ර.පූ. 884-859) රජතුමාට බටහිර ප‍්‍රදේශ ආක‍්‍රමණය පහසු දෙයක් විණි. ඔහුගේ කාලයේදී ආර්මේනියානුවන් සහ ෆීනීෂියානුවන් ඇසිරියාවට යටත් වුණා.
තෙවැනි ෂල්මනේසර් රජ්ජුරුවෝ
කි‍්‍ර.පූ. 859-824 කාලයේ ජීවත් වූ තුන්වැනි ෂල්මනේසර් රජු මධ්‍යධරණී මුහුද දක්වා තම ආධිපත්‍යය ව්‍යාප්ත කළා විතරක් නොවේ ඇසිරියාවට එරෙහිව ඩමස්කස් මෙන්ම ඊශ‍්‍රායලය හා ආර්මේනියාව අතර තිබූ ප‍්‍රබල සංවිධානයක් ද විනාශ කරන්න හැකිවුණා.
තෙවැනි තිග්ලත් පිලෙසර් රජ්ජුරුවෝ
ඊට පස්සේ නැවත වතාවක් දුර්භාග්‍ය සමයක් උදා වුණා. එය අවසන් වූයේ කි‍්‍ර.පූ. 746 දී රජකම් කළ තුන්වැනි තිග්ලත් පිලෙසර් රජුගේ කාලයේදීයි. මොහු බැබිලෝනියාවත් අල්ලා ගත්තා. උරාර්තු සහ මීඩියා යන ප‍්‍රදේශවලට පහර දුන්නා. සිරියාවේත් තම බලය තහවුරු කර ගත්තා. අලූතින් පාලන සංවිධාන සකස් කළා. තමා ආක‍්‍රමණය කළ ප‍්‍රදේශද තම පාලන සංවිධානයට ඇතුළත් කර ගැනීමට උත්සහ කළා.
සාර්ගෝන් රාජ වංශය
ඇසිරියාවේ නියම අධිරාජ්‍ය යුගය ආරම්භ වූයේ කි‍්‍ර.පූ. 722 දී ආරම්භ වූ අලූත් රාජවංශයත් සමඟයි. ඒ තමයි සාර්ගෝන් රාජවංශය. ඔවුන් යටතේ ඇසිරියාව බටහිර ආසියාවේ ශ්‍රෙෂ්ඨතම රාජධානිය බවට පත්විණි. සාර්ගෝන් රජවරුන්ගේ පාලන මධ්‍යස්ථානය වූයේ නිනවේ නගරයයි.
1 Comments
karunakara purana roma adhirajayan gana thorathuru laba gatha haki link ekak penwiya hakida?
ReplyDeletesthuthiy